Τα οφέλη που κανείς μπορεί να αποκομίσει από το διαδίκτυο είναι πολλά: πρόσβαση σε ποικίλες πληροφορίες, σε μορφές ψυχαγωγίας και επικοινωνίας, σε αγοραπωλησίες με γρήγορο και εύκολο τρόπο, κλπ.. Τα παραπάνω επηρεάζουν, πλέον, την καθημερινότητά μας. Επίσης, η ύπαρξη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, αναμφισβήτητα, έχει συμβάλλει στην ικανοποίηση της ανάγκης για επικοινωνία αμβλύνοντας την επίδραση ανασταλτικών παραγόντων είτε αυτοί είναι χαρακτηρολογικοί, όπως αυτός της συστολής και της εσωστρέφειας, είτε είναι «αντικειμενικοί», όπως η απόσταση και το κόστος κλήσεων.

Στους εφήβους το διαδίκτυο είναι δυνατόν να συντελέσει στην αποκόμιση της αίσθησης του «ανήκειν» καθώς έχουν τη δυνατότητα να αποτελέσουν μέρος μίας κοινότητας, να τονώσουν την αυτοεκτίμησή τους και, ενδεχομένως, να μειώσουν τυχόν αισθήματα μοναξιάς και αποξένωσης που βιώνουν στο εξωδιαδικτυακό περιβάλλον.

Υπάρχουν πολλοί ορισμοί για τον εθισμό στο διαδίκτυο. Η παθολογική χρήση του αναφέρεται στην πολύωρη ενασχόληση σε βαθμό κατά τον οποίο χάνεται το αίσθημα του χρόνου (Τζαβέλλα, Παναγοπούλου, Αντονογεώργος, Κορρέ & Μαραγκού, 2011). Οι Han, Hwang και Renshaw ορίζουν τον εθισμό στο διαδίκτυο ως «ανικανότητα των ατόμων να ελέγχουν τη χρήση του διαδικτύου, με αποτέλεσμα να δημιουργείται δυσφορία και να επηρεάζεται η ποιότητα ζωής του ατόμου».

Σύμφωνα με τους Caplan και Sadock (2005), στα διαγνωστικά χαρακτηριστικά του «εθισμού» πρέπει να περιλαμβάνονται πέντε από τα έξι παρακάτω κριτήρια:

Α) Αποτυχία διαχείρισης ενός επερχόμενου αισθήματος διέγερσης ή κατάθλιψης.

Β) Παραμονή στο διαδίκτυο για ολοένα και αυξανόμενο χρόνο.

Γ) Απόκρυψη ή ψευδείς αναφορές σχετικά με τον πραγματικό χρόνο έκτασης της χρήσης.

Δ) Κίνδυνος απώλειας οποιασδήποτε σχέσης ή μιας ευκαιρίας εξαιτίας της χρήσης.

Ε) Παραμονή στο διαδικτυακό περιβάλλον για να ελεγχθούν αρνητικά συναισθήματα, τα οποία έχουν προκληθεί  από καταστάσεις που έχουν επισυμβεί στο εξωδιαδικτυακό περιβάλλον.

ΣΤ) Παραμονή στο διαδίκτυο για περισσότερο από το προτιθέμενο χρονικό διάστημα.

Στην εφηβεία, μερικά δείγματα δυσλειτουργικής χρήσης του διαδικτύου είναι, ενδεικτικά, ο υπερβολικός χρόνος ενασχόλησης με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή, η παραμέληση υποχρεώσεων, η απότομη πτώση της σχολικής επίδοσης, η μεταβολή της συμπεριφοράς (π.χ. εμφάνιση βίαιων εκρήξεων) και η εμφάνιση τυχόν σωματικών συμπτωμάτων (πονοκέφαλοι, ξηρότητα οφθαλμών, παραμέληση σωματικής υγιεινής, πόνους σε αρθρώσεις, κ.α.).

Οι ψυχικές διαταραχές που φαίνεται να συνδέονται περισσότερο με την κατάχρηση του διαδικτύου είναι η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ), η κατάθλιψη, η διπολική διαταραχή, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και η κοινωνική φοβία (Morahan-Martin, 2005). Συμπτώματα των παραπάνω μπορούν να γίνουν όλο και πιο σοβαρά όταν συνυπάρχουν με συμπτώματα εθισμού στο διαδίκτυο.

Η Young (2007) υποστήριξε ότι κατά τη θεραπεία το άτομο χρειάζεται να βοηθηθεί ώστε να αναγνωρίσει, να οργανώσει και να διαχειριστεί το χρόνο που αφιερώνει σε διαδικτυακές δραστηριότητες και να θέσει στόχους. Είναι καλό, λοιπόν, να υπάρξει ένα φύλλο καταγραφής στο οποίο θα επισημανθούν οι δραστηριότητες που υπήρχαν πριν το πρόβλημα και πώς αυτές διακόπηκαν. Είναι, επίσης, πολύ σημαντικό, ειδικά στην περίπτωση των εφήβων, να συλλεχθούν σημαντικές πληροφορίες και από σημαντικούς άλλους (π.χ. οικογένεια, εκπαιδευτικούς, φίλους).

Σύμφωνα με τους King, Delfabbro, Griffiths, & Gradisar (2012), μερικές τεχνικές που μπορούν να φανούν χρήσιμες είναι οι παρακάτω:

Α) Ύπαρξη προγράμματος καταγραφής διαδικτυακών δραστηριοτήτων και καταγραφή σκέψεων και συναισθημάτων πριν κατά τη διάρκεια και μετά από τη σχετική ενασχόληση.

Β) Διαμόρφωση ρεαλιστικής στοχοθεσίας υπό το πρίσμα της ελεγχόμενης χρήσης του διαδικτύου και όχι της πλήρης αποχής από αυτό.

Γ) Αναμονή του ατόμου με σβηστή οθόνη για πέντε λεπτά πριν την έναρξη της χρήσης.

Δ) Οριοθέτηση ως προς την χρήση για περίπου 3 ώρες την ημέρα (ειδικά για εφήβους).

Ε) Βελτίωση της ποιότητας του ύπνου, καθώς η εκτεταμένη χρήση του διαδικτύου μπορεί να συνδεθεί με φτωχή ποιότητα ύπνου.

Βιβλιογραφικές αναφορές

Caplan , H.I., & Shadock, B.J. (2005). Telemedicine, Telepsychiatry and Online Therapy. In Comprehensive Textbook of Psychiatry, 8th edn, p. 958. Philadeplhia: Lippincott Williams & Wilkins.

Han, D.H., Hwang J.W., &  Renshaw, P.F. (2010). Bupropion sustained release treatment decreases craving for video games and cue-induced brain activity in patients with Internet video game addiction. Environmental and Clinical Psychopharmacology, 18, 297-304.

King, D.L., Delfabbro, P.H., Griffiths, M.D., & Gradisar, M. (2012). Cognitive-Behavioral Approaches to Outpatient Treatment of Internet of Addiction in Children and Adolescents. Journal of Clinical Psychology, 68(11), 1185-1195.

Morahan-Martin, J. (2005). Internet abuse: Addiction? Disorder? Symptom? Alternative explanations? Social Science Computer Review, 23, 39-48.

Τζαβέλλα, Ε.,  Παναγοπούλου, Α., Αντωνογεώργος, Γ., Κορρέ, Μ., & Μαραγκού, Ε. (2011). Συμπεριφορές εξάρτησης στο Διαδίκτυο. Αριάδνη: Πρόγραμμα Κατάρτισης Επαγγελματιών Ψυχικής Υγείας για το φαινόμενο του «εθισμού» των εφήβων στο διαδίκτυο καθώς και για τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν τα παιδιά και οι έφηβοι από την ανεξέλεγκτη χρήση του διαδικτύου. Αθήνα: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Young, K. (2007). Cognitive behavior therapy with Internet addicts: Treatment outcomes and implications. CyberPsychology & Behavior, 10, 671-679.