Το παιχνίδι αποτελεί μία βασική ανάγκη των παιδιών από τη βρεφική ηλικία. Μέσω αυτής της διαδικασίας τα παιδιά χρησιμοποιούν και αναπτύσσουν τη δημιουργικότητά τους, τη φαντασία, το σωματικό, γνωστικό και συναισθηματικό τους δυναμικό (Shonkoff & Phillips, 2000). Επιπλέον, είναι σημαντικό για την υγιή ανάπτυξη του εγκεφάλου των παιδιών (Tamis-LeMonda, Shannon, Cabrera&Lamb, 2004). Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι έχει αναγνωριστεί από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα ως βασικό δικαίωμα κάθε παιδιού. Μέσα από το παιχνίδι, τα παιδιά ήδη από πολύ μικρή ηλικία εμπλέκονται και αλληλεπιδρούν με τον κόσμο γύρω τους, (Hurwitz, 2002) ενώ παράλληλα, ενισχύεται η αυτοπεποίθηση και η ψυχική ανθεκτικότητά τους (Band & Weisz 1988).
Το παιχνίδι είναι μία διαδικασία της παιδικής ηλικίας που προσφέρει στα παιδιά σημαντικά αναπτυξιακά οφέλη και στους φροντιστές τους την ευκαιρία να ασχοληθούν πλήρως με τα παιδιά.
Kατά τον Piaget (1962) το παιχνίδι θεωρείται ως πράξη αφομοίωσης και όχι συμμόρφωσης στην πραγματικότητα. Το παιδί στο παιχνίδι χειρίζεται τα πράγματα ελεύθερα και αλλοιώνει την πραγματικότητα με σκοπό να ικανοποιήσει τις προσωπικές του ανάγκες
Kατά τον Winnicott (1971) το παιδί αποκτά εμπειρίες με το παιχνίδι, το οποίο καταλαμβάνει ένα μεγάλο τμήμα της ζωής του παιδιού. Εμπλουτίζοντας τον εαυτό τους, τα παιδιά διευρύνουν σταδιακά την ικανότητά τους να βλέπουν τον πλούτο του εξωτερικού πραγματικού κόσμου. Το παιχνίδι είναι μια διαρκής μαρτυρία της δημιουργικότητας, που σημαίνει ζωντάνια, παρέχει μια οργάνωση για τη μύηση στις συναισθηματικές σχέσεις και έτσι βοηθά στην ανάπτυξη των κοινωνικών επαφών. Τέλος, συντελεί στην ενοποίηση και γενική απαρτίωση της προσωπικότητας του παιδιού.
Η σημασία της καθοδήγησης
Η αναπτυξιακή πορεία των παιδιών καθορίζεται σημαντικά από κατάλληλες, συναισθηματικές σχέσεις με στοργικούς και συνεπείς φροντιστές, οι οποίοι σχετίζονται μαζί τους μέσω του παιχνιδιού (Shonkoff & Phillips, 2000). Όταν οι φροντιστές παρατηρούν τα παιδιά στο παιχνίδι ή συμμετέχουν μαζί τους, τους δίνεται μια μοναδική ευκαιρία να δουν τον κόσμο από τη σκοπιά του παιδιού, καθώς εκείνο δρα μέσα σε ένα πλαίσιο που δημιουργήθηκε από εκείνο για να ταιριάζει στις ανάγκες του (Tsao, 2002).
Μάλιστα, όταν το παιχνίδι καθοδηγείται και συντονίζεται από παιδιά, εκείνα εξασκούν τις δεξιότητες λήψης αποφάσεων, κινούνται με τον δικό τους ρυθμό και ανακαλύπτουν τους δικούς τους τομείς ενδιαφέροντος (Pellegrini & Smith, 1998). Αντίθετα, όταν καθοδηγείται και συντονίζεται από ενήλικες, τότε εμπεριέχει τους κανόνες και τις ανησυχίες των ενηλίκων και χάνουν μερικά από τα οφέλη που μπορεί να τους προσφέρει, ιδιαίτερα στην ανάπτυξη της δημιουργικότητας και των ομαδικών δεξιοτήτων (MacDonald, 1993). Επομένως, το μη κατευθυντικό παιχνίδι επιτρέπει στα παιδιά να εξερευνήσουν τα ενδιαφέροντά τους, να μάθουν πώς να εργάζονται σε ομάδες, να μοιράζονται, να διαπραγματεύονται και να επιλύουν συγκρούσεις (McElwain & Volling, 2005).
Συνοψίζοντας, η διαμόρφωση ενός ασφαλούς πλαισίου μέσα στο οποίο το παιδί θα αισθανθεί ελεύθερο να παίξει αυθόρμητα και χωρίς υποδείξεις θα καλύψει τους βασικούς και πρωταρχικούς σκοπούς του παιχνιδιού, την ευχαρίστηση και την εξερεύνηση.
Ελπίδα Μαρίνου
Ειδική Παιδαγωγός-Δραματοθεραπεύτρια
Αναφορές
Band EB, Weisz JR. How to feel better when it feels bad: children’s perspectives on coping with everyday stress. Dev Psychol. 1988; 24: 247–253.
Hurwitz SC. To be successful: let them play! Child Educ.2002/2003; 79:101–102
MacDonald KB. Parent-Child Play: Descriptions and Implications. Albany, NY: State University of New York Press; 1993.
McElwain EL, Volling BL. Preschool children’s interactions with friends and older siblings: relationship specificity and joint contributions to problem behaviors. J Fam Psychol. 2005; 19: 486–496.
Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights. Convention on the Rights of the Child. General Assembly Resolution 44/25 of 20 November 1989. Available at: www.unhchr.ch/html/menu3/b/k2crc.htm. Accessed June 22, 2006.
Pellegrini AD, Smith PK. The development of play during childhood: forms and possible functions. Child Psychol Psychiatry Rev. 1998; 3: 51–57.
Piaget, J. (1962). Plays, Dreams, Imitations in childhood. New York: Norton.
Shonkoff JP, Phillips DA, eds. From Neurons to Neighborhoods: The Science of Early Childhood Development. Washington, DC: National Academy Press; 2000.
Tamis-LeMonda CS, Shannon JD, Cabrera NJ, Lamb ME. Fathers and mothers at play with their 2- and 3-year-olds: contributions to language and cognitive development. Child Dev.2004; 75: 1806–1820.
Tsao L. How much do we know about the importance of play in child development? Child Educ. 2002; 78: 230–233.
Winnicott, D.W. (1971). Playing and Reality. London: Tavistock Publications, 1971.
